15% đất nông nghiệp toàn cầu bị nhiễm kim loại nặng

Trong bối cảnh toàn cầu đang hướng đến một tương lai xanh, phát triển bền vững và an toàn thực phẩm, một báo cáo khoa học mới được công bố trên tạp chí Science đã khiến cộng đồng các nhà khoa học và môi trường phải lo ngại: khoảng 15% diện tích đất nông nghiệp toàn cầu đang bị nhiễm các kim loại nặng độc hại.

Được biết, các nhà khoa học đã tổng hợp hơn 1000 nghiên cứu tại nhiều khu vực trên thế giới, sử dụng công nghệ máy học để phân tích và xác lập bản đồ ô nhiễm toàn cầu. Kết quả cho thấy, khoảng 14% đến 17% diện tích đất nông nghiệp toàn cầu tương đương hơn 242 triệu hecta – bị nhiễm bởi ít nhất một kim loại độc hại như: cadmium, chì, asen, niken, đồng, cobalt và crom. Và thực tế đáng buồn là phần lớn trong số đó đến từ chính hoạt động sản xuất của con người. Những gì đang diễn ra dưới lớp đất canh tác tưởng chừng như màu mỡ ấy là một cuộc khủng hoảng âm thầm nhưng có sức tàn phá bền vững và sâu rộng.

Khoảng 15% đất nông nghiệp toàn cầu bị ô nhiễm kim loại nặng – Ảnh minh họa. (Ảnh: Unsplash/ Vanburn Gonsalves)

Không giống như các dạng ô nhiễm khác, kim loại nặng không thể phân hủy hay bay hơi. Một khi đã thấm vào đất, chúng tồn tại trong nhiều năm, thậm chí là nhiều thập kỷ và dễ dàng đi vào chuỗi thức ăn qua cây trồng, động vật và nước uống. Điều đáng sợ nhất là kim loại nặng không làm cây trồng chết ngay. Ngược lại, cây vẫn lớn, vẫn ra hoa kết trái – nhưng âm thầm tích tụ độc tố trong thân, rễ, lá, quả. Khi con người tiêu thụ thực phẩm từ những vùng đất bị nhiễm, các chất độc sẽ thâm nhập vào cơ thể theo thời gian.

Nghiên cứu ước tính có khoảng 900 triệu đến 1,4 tỷ người hiện đang sinh sống hoặc canh tác trên những vùng đất bị ô nhiễm kim loại nặng. Hầu hết thuộc các quốc gia đang phát triển – nơi mà cơ chế kiểm soát môi trường, nước tưới và chất lượng đất còn chưa chặt chẽ. Và trong bối cảnh toàn cầu hóa, mối nguy không còn bị giới hạn trong nội địa một quốc gia, nông sản từ các vùng đất ô nhiễm có thể được xuất khẩu, chế biến, tiêu thụ khắp nơi – mang theo rủi ro vượt ngoài ranh giới địa lý.

Một điểm đáng chú ý khác mà các nhà nghiên cứu nêu ra là: sự gia tăng nhu cầu khai thác kim loại phục vụ công nghệ “xanh” như pin xe điện, tấm pin mặt trời, tua-bin gió… đang đẩy mạnh tình trạng ô nhiễm đất. Nhưng nghịch lý nằm ở chỗ: trong khi đang nỗ lực chuyển sang năng lượng bền vững thì chúng ta lại đang vô tình gây nên sự suy kiệt của chính môi trường đất – nền tảng căn bản cho mọi sự sống. Nếu tình trạng này ngày càng bị đẩy đi xa mà không được kiểm soát, có lẽ hậu quả sẽ rất nặng nề và không thể nào cứu vãn.

Bởi lẽ, ô nhiễm đất là một trong những vấn đề môi trường khó phục hồi và lâu dài nhất. Chúng ta không thể “tái chế” lại đất một cách dễ dàng như chai nhựa hay giấy đã qua sử dụng. Vì vậy, mỗi chính sách phát triển nông nghiệp, công nghiệp hay năng lượng đều cần cân nhắc kỹ lưỡng đến tác động lan tỏa đến môi trường đất.

Nguồn thông tin: Tạp chí The Guardian