Thuốc an thần khiến cá hồi thay đổi hành vi di cư

Một nghiên cứu gần đây tại Thụy Điển cho thấy một loại thuốc an thần dành cho người – clobazam – đang âm thầm ảnh hưởng đến hành vi di cư tự nhiên của cá hồi Đại Tây Dương. Dư lượng thuốc này khi thải ra môi trường nước có thể khiến cá hồi con di chuyển nhanh hơn, vượt đập hiệu quả hơn – nhưng mặt trái là làm thay đổi toàn bộ hành vi bản năng vốn giúp chúng sinh tồn trong tự nhiên.

Clobazam là thuốc thường được kê đơn để điều trị chứng rối loạn giấc ngủ và lo âu ở người. Tuy nhiên, cũng như nhiều loại thuốc khác, nó không được loại bỏ hoàn toàn trong quá trình xử lý nước thải. Khi được thải ra sông, hồ, suối và tích tụ dần trong môi trường, những chất tưởng chừng “vô hại” này bắt đầu có tác động rõ rệt đến động vật hoang dã – trong đó, cá hồi là đối tượng nghiên cứu mới nhất.

Bản năng cá hồi bị “ngủ quên” vì thuốc an thần trong nước thải. (Ảnh: USFWS)

Trong nghiên cứu được thực hiện tại sông Dal, nhóm khoa học đã gắn thiết bị phát thuốc clobazam và máy theo dõi tín hiệu vào cá hồi con, sau đó thả chúng trở lại tự nhiên. Kết quả cho thấy nhóm cá tiếp xúc với thuốc di cư thành công ra biển Baltic với tỷ lệ cao hơn, thậm chí vượt đập thủy điện nhanh hơn so với nhóm không tiếp xúc.

Ở góc nhìn đầu tiên, những kết quả này có vẻ tích cực – nhưng các nhà nghiên cứu cảnh báo: điều đó không có nghĩa là tốt. Trong các thí nghiệm trong phòng, cá hồi tiếp xúc với clobazam có xu hướng bơi tách đàn, giảm khả năng phòng vệ tự nhiên và tỏ ra liều lĩnh hơn khi đối mặt với nguy cơ từ kẻ săn mồi. Điều này có thể giúp một số cá vượt sông nhanh hơn, nhưng cũng đồng nghĩa với việc nhiều cá hơn sẽ bị săn mồi hoặc chết sớm trước khi hoàn thành chu kỳ sinh sản.

Bên cạnh đó, việc cá hồi thay đổi thời điểm di cư hay mất đi bản năng phản ứng với nguy hiểm có thể kéo theo chuỗi tác động sinh thái lan rộng, ảnh hưởng đến sự sống còn của loài và các sinh vật liên quan trong chuỗi thức ăn.

Hiện nay, các nhà nghiên cứu đã ghi nhận hơn 900 loại thuốc hướng thần xuất hiện trong các nguồn nước tự nhiên trên toàn thế giới – và con số này đang tiếp tục tăng. Những phát hiện mới về clobazam chỉ là một ví dụ điển hình cho tình trạng ô nhiễm dược phẩm âm thầm nhưng nguy hiểm, đòi hỏi các nhà chức trách và ngành công nghiệp phải có hành động nghiêm túc hơn.

Nghiên cứu này một lần nữa nhấn mạnh sự cấp thiết trong việc nâng cấp hệ thống xử lý nước thải, cũng như hướng đến phát triển các loại thuốc thân thiện hơn với môi trường, dễ phân hủy sau khi sử dụng.

Nguồn thông tin: Tạp chí Science Alert